Η δημιουργία της ξακουστής τετράδας του Πειραιά στα 1934 σηματοδότησε την εδραίωση του πειραιώτικου ρεμπέτικου, συμπυκνώνει και εκφράζει το σμίξιμο δύο κόσμων, της ανατολής και της δύσης, μέσα από την καταγωγή, τις παραστάσεις και την μουσική φυσιογνωμία των συντελεστών της αλλά ακόμα και τις ηλικιακές διαφορές τους.
Ο εμπνευστής της Μάρκος Βαμβακάρης στην ηλικία των 30 χρόνων από την Σύρο, ο ηλικιωμένος Μπάτης 50 χρόνων από τα Μέθανα, και οι δύο Μικρασιάτες ο 24χρονος τότε Ανέστης Δελλιάς( πέθανε το 1944 από υπερβολική δόση ) και αντικαταστάθηκε από τον Στέλιο Κερομύτη )και ο τραγουδιστής «που είχε φωλιές από αηδόνια στο λαρύγγι του» ‘όπως έλεγε και ο Παπαιωάννου, Στράτος Παγιουμτζής επίσης 30 χρόνων.
Η ξακουστή τετράς του Πειραιά θεωρείται πρωτοποριακή ορχήστρα για την εποχή της.
Ξεκινώντας από τη Μάντρα του Σαραντόπουλου κοντά στην Ανάσταση στη Δραπετσώνα έμελλε να αλλάξει τη φυσιογνωμία του ελληνικού τραγουδιού. Στη Δραπετσώνα της εξαθλίωσης, της προσφυγιάς των τεκέδων, της παρανομίας αλλά και της πολυπληθούς εργατικής τάξης και των αγώνων για καλύτερες συνθήκες δουλειάς και ζωής.( Το 1936 στη Δραπετσώνα δούλευαν 4000 εργάτες )
Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς γεννιέται αναπνέει και δημιουργεί όπως και τα τραγούδια που υπηρετεί μέσα σε ένα περιβάλλον σκοτεινό μίζερο παράνομο, κοινωνικά αποκλεισμένο. Ναι μεν το ρεμπέτικο αρχίζει να προσεγγίζει ένα ευρύτερο φάσμα ακροατών όμως εξακολουθεί να είναι το ηχητικό περίβλημα μαζί με τις ταβέρνες και των τεκέδων.
Το πειραιώτικο ρεμπέτικο ( εξού και η ονομασία του) άνθισε κυρίως στις συνοικίες της άθλιας διαβίωσης των φτωχών στρωμάτων των απόκληρων αλλά και των ίδιων του δημιουργών του, δηλαδή.
Στην Κοκκινιά στη Δραπετσώνα και στην πλατεία Καραϊσκάκη στον Πειραιά εκεί που είναι τα τραγουδισμένα «λεμονάδικα» στην προβλήτα που γινόταν το εμπόριο των οπωρολαχανικών… Στο καφενέ δε, του ρεμπέτη Γιώργου Μπάτη με το γαλλόφωνο τίτλο «Ζορζ-Μπατέ» μαζευόντουσαν σχεδόν όλοι οι επώνυμοι ρεμπέτες. Εκεί γράφτηκαν μερικά από τα σημαντικότερα ρεμπέτικα τραγούδια.
Στη Δραπετσώνα ακόμα την πιο πυκνοκατοικημένη παραγκούπολη των προσφύγων και όχι μόνο, σε ένα καταυλισμό πρόχειρο, κρυμμένο πίσω από τους λόφους αφημένο στην τύχη του από το κράτος με τα εργοστάσια να ξεφυτρώνουν γρήγορα και τους πολυάριθμους τεκέδες, εκεί πάλλεται η καρδιά του ρεμπέτικου τραγουδιού μαζί με τους ρεμπέτες τους τεκέδες τις πόρνες από τα Βούρλα, τις κάμες, τα μαχαιρώματα και τα αγαπητιλίκια.
Υπάρχει και μία λιγότερο ή περισσότερο συνειδητή εργατική τάξη που βιώνει καθημερινά στο πετσί της την δειλή εκβιομηχάνιση και την καπιταλιστική ανάπτυξη της χώρας. Αυτή η συνύπαρξη και όχι μόνο είναι που κατατάσσει το ρεμπέτικο τραγούδι στα λαϊκά δημιουργήματα και που ανεξάρτητα από το στιχουργικό περιεχόμενο των πρώτων ρεμπέτικων και την θέση των δημιουργών του σε σχέση με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής δικαίως καταχωρείται στον λαϊκό πολιτισμό αν και:
» το ρεμπέτικο ως τραγούδι αδυνατεί να δώσει διέξοδο συνειδητή στα προβλήματα της εργατικής τάξης και παραμένει απλά ως άρνηση αυτών που προσπαθεί να επιβάλλει στη δημιουργία του το κράτος«*
Παρόλα αυτά σύσσωμη η Δραπετσώνα ήταν μαζί με τους εργάτες στην άγρια απεργία το 1928 για αυτό και κηρύχθηκε όλη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αλλά και η Κοκκινιά ήταν μία» αγκαλιά» των προσφύγων και τι ρεμπέτικου, με έντονη νυχτερινή ζωή, με τεκέδες και ότι άλλο αποτελεί το πλαίσιο ανάπτυξης του ρεμπέτικου τραγουδιού.
Εκεί ο «Τεκές του Σταύρακα» ( αναφορά στο τραγούδι…» Κάντονε Σταύρο κάντονε βάλτου φωτιά και κάφτονε»)
Εκεί το καφενείο «Συνάντησις» του Γιοβάν Τσαούς, εκεί στις παρυφές της στα Άσπρα Χώματα το περίφημο καφέ μπαρ » Ο Μάρκος» που έπαιξε και τραγούδησε η» Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς».
Ακόμα «σπαρμένοι» όπου υπήρχε φτωχογειτονιά χασίσι και τραγούδι ήταν και άλλοι γνωστοί τεκέδες. Κάποιοι από αυτούς έχουν γίνει τραγούδια ή τίτλοι τραγουδιών.
Ο «τεκές της Μαριγώς» ( τραγούδι του Σπύρου Περιστέρη )
Ο «τεκές του Καρίπη » (… Χθες το βράδυ στου Καρίπη, τραγούδι του Γιώργου Κατσαρού-Θεολογγίτη )
Στον Πειραιά
Ο «τεκές του Μάνθου «ο, ο » τεκές του Ζαμπίκου » ( τραγούδι του Κώστα Τζόβενου ), ο «τεκές του Μίχελου » ( αναφέρεται στο τραγούδι του Μάρκου » ο Χαρμάνης » ). Ο » τεκές του Περδικάρη » ( αναφέρεται στο τραγούδι » ενας μάγκας στο βοτανικό » και στο » απ’ την πόλη ένας μόρτης » *
Στο σύντομο αφιέρωμά μας στο ρεμπέτικο είναι αδύνατο να αναφέρουμε όλους τους τεκέδες.
Η δικτατορία του Μεταξά και η προληπτική λογοκρισία του 1937 αποτέλεσε καμπή στην ανάπτυξη του ρεμπέτικου τραγουδιού, δίνει άλλη τροπή και φέρνει αλλαγές κυρίως στη θεματολογία του. Αναγκάζει τους δημιουργούς του να ψάχνουν τρόπους παράκαμψης ή τους πιο φιλελεύθερους και ανυπότακτους κυρίως τους Μικρασιάτες σε αποχή και εγκατάλειψη. Έχουμε αναφέρει προηγουμένως το παράδειγμα του μεγάλου Βαγγέλη Παπάζογλου. Από το 1932 μέχρι τότε, γράφτηκαν εκατοντάδες αριστουργήματα της ώριμης φάσης του ρεμπέτικου τραγουδιού που για πολλούς υπερβάλλοντας ίσως την θεωρούν και την κατεξοχήν ή ακόμα και την μοναδική γνήσια περίοδο του ρεμπέτικου. Παρόλα αυτά το ρεμπέτικο και οι ρεμπέτες συνεχίζουν το δρόμο τους και την προσφορά τους.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…
Αστερίσκοι-Παραπομπές
*Λουκάς Ιωάννου -Άρθρο από την «Κλίκα» Ιούνιος 2007
*Οι περισσότερες πληροφορίες για τους τεκέδες είναι από τα βιβλία:
Αδέσποτες Μελωδίες …του Ηλία Βολιώτη- Καπετανάκη
Αυτοβιογραφία…. Μάρκου Βαμβακάρη
Ρεμπέτικα Τραγούδια… του Ηλία πετρόπουλου
Τα χαΐρια μας εδώ.. .της Αγγέλας Παπάζογλου
Μάγκες Αλήστου μνήμης...του Ηλία Βολιώτη-Καπετανάκη
Δείτε προηγούμενα άρθρα:
Θάνος Κονιδάρης, ο διπλανός μας άγνωστος και το βιβλίο του «Μουσικό Ταξίδι στον 20ο αιώνα»
Ο «Μουσικός 20ος Αιώνας» του Θάνου Κονιδάρη {Το Ρεμπέτικο}
Ο «Μουσικός 20ος Αιώνας» του Θάνου Κονιδάρη {Τα Μουρμούρικα}
Ο «Μουσικός 20ος Αιώνας» του Θάνου Κονιδάρη {Τα Καφέ Αμάν}
Ο «Μουσικός 20ος Αιώνας» του Θάνου Κονιδάρη {Το Ρεμπέτικο της Αμερικής}
Ο “Μουσικός 20ος Αιώνας” του Θάνου Κονιδάρη {Το «Ελαφρό» Τραγούδι}
Ο “Μουσικός 20ος Αιώνας” του Θάνου Κονιδάρη {Η Άνδρωση του Ρεμπέτικου}
Meganisi Life 